Hetimi i BIRN/Haaretz: Serbia zgjedh sërish gjakun, eksporte rekord armësh drejt Izraelit

Sipas një hetimi nga BIRN dhe media prestigjioze izraelite Haaretz, Serbia ka eksportuar municione drejt Izraelit në vlerë marramendëse. Hetimi zbulon se eksportet ushtarake të Serbisë drejt Izraelit në gjashtë muajt e parë të vitit 2025 arritën vlerën 55.5 milionë euro, duke kaluar kështu vlerën prej 47.9 milionë eurosh të eksportuara gjatë gjithë vitit 2024.

Në një kohë kur e gjithë bota kërkon embargo armësh dhe dënon masakrat në Gazë, Beogradi bën pikërisht të kundërtën. Si mund të jetë ndryshe? Ajo që Serbia i bëri popullit të Kosovës dhe Bosnjes po ndodh sot akoma më keq në Gaza, dhe Vuçiçi, me dëshirën e tij për t’u bërë aleat me çdo autokrat dhe kriminel, shet armë duke bërë pakt me djallin.

Për ata që harrojnë lehtë, dhimbja ka një kujtesë të fortë. Dhe ne, shqiptarët, e dimë mirë se çfarë do të thotë t’i kesh fqinj serbët. Përgjatë dekadave, veçanërisht në vitet ’90, makineria e tyre e urrejtjes dhe dhunës shfarosi, masakroi dhe dëboi shqiptarë nga Kosova, duke lënë pas varre masive e plagë që nuk shërohen kurrë. Pikërisht kjo histori e përgjakshme na bën të mos habitemi nga fakti se Serbia e Vuçiçit jo vetëm që po mbështet gjenocidin në Gaza, por po e bën këtë me zell e rekord.

Kjo është fytyra e vërtetë e Serbisë, që fshihet pas deklaratave diplomatike dhe bën biznes me gjakun e të pafajshmëve. Për ne, shqiptarët, ky është një alarm që nuk duhet ta injorojmë. Serbia nuk ndryshon. Gjenocidi për të është një çështje interesi, si dikur në Kosovë, ashtu edhe sot në Gaza.

Më poshtë po ju sjellim tekstin e plotë të hulumtimit të kryer nga BIRN dhe Haaretz:

Eksportet Ushtarake të Serbisë drejt Izraelit në vitin 2025 tejkalojnë tashmë rekordin e vitit 2024

Në gjashtëmujorin e parë të vitit 2025, Serbia ka eksportuar më shumë municion në Izrael sesa gjatë gjithë vitit 2024. Marrësit përfshijnë një firmë izraelite që, sipas një të dërguari të OKB-së, po bën “një biznes fitimprurës” nga “gjenocidi i vazhdueshëm” në Gaza – një akuzë që Izraeli e mohon.

Më 23 qershor, Presidenti Aleksander Vuçiç njoftoi ndërprerjen e të gjitha eksporteve ushtarake serbe.

“Tani nuk eksportojmë asgjë,” tha ai. “Kemi ndërprerë gjithçka dhe duhet një vendim i posaçëm nëse diçka do të dërgohet.”

Ky njoftim, vetëm dy javë pasi Vuçiçi vlerësoi vendin e tij si të vetmin në Evropë që po furnizonte me municione Izraelin gjatë luftës në Gaza, erdhi pas sulmeve izraelite ndaj objekteve bërthamore dhe ushtarake iraniane.

“Situata sot është ndryshe,” tha ai kur u pyet për arsyetimin e tij, megjithëse vendimi përkoi edhe me një qortim publik nga Rusia lidhur me municionet serbe që po arrinin forcat ukrainase.

Pavarësisht kësaj, po atë ditë, vetëm pak orë pasi Vuçiç deklaroi moratoriumin, një avion i njohur zbarkoi në aeroportin e Beogradit: një avion mallrash izraelit i tipit Boeing 747.

Mëngjesin tjetër, rreth orës 11:32, avioni u nis për në bazën ajrore izraelite të Nevatimit, sipas të dhënave nga Flightradar24.

I pyetur më vonë për avionin, Vuçiçi u përgjigj: “Nuk ka asnjë mundësi që unë të them se çfarë u ngrit dhe çfarë zbarkoi.”

Vuçiçi mund të ketë deklaruar ndërprerjen e eksporteve të armëve serbe, por vetëm në gjashtë muajt e parë të këtij viti, qeveria e tij kishte eksportuar tashmë municione në Izrael në vlerë prej 55.5 milionë eurosh, sipas informacioneve doganore nga një uebsajt që grumbullon të dhëna për biznesin serb.

Kjo është më shumë se vlera e eksporteve ushtarake drejt Izraelit për të gjithë vitin e kaluar, e cila vetë arriti një rekord prej 47.9 milionë eurosh, sipas një hetimi të përbashkët të BIRN/Haaretz, pavarësisht provave të besueshme për krime lufte të kryera kundër civilëve në Gaza dhe thirrjeve të gjera për një embargo armësh.

Datat e eksporteve të vitit 2025 përkojnë me 16 fluturime izraelite drejt Beogradit, të cilat u kthyen në Nevatim, të identifikuara përmes bazave të të dhënave me burim të hapur në gjashtëmujorin e parë të vitit.

Serbia i mban të fshehta të dhënat për eksportet e saj ushtarake drejt Izraelit dhe ka refuzuar në mënyrë të përsëritur kërkesat për informacion të paraqitura nga BIRN, herën e fundit më 30 korrik.

“Autokratë” me mendësi të ngjashme

Përveç kompanisë shtetërore Yugoimport SDPR, pesë kompani private eksportuan municione në Izrael gjatë dy viteve të fundit, raportoi javoreja serbe Radar.

Dy prej tyre – Edepro dhe Romax trade d.o.o. – eksportuan municione këtë vit tek dy firma të njohura të sektorit të sigurisë izraelite që numërojnë ndër klientët e tyre Forcat Mbrojtëse të Izraelit (IDF), zbulojnë BIRN/Haaretz, bazuar në të dhëna zyrtare të siguruara nga Ministria e Tregtisë serbe.

Njëra nga këto firma izraelite të sektorit të sigurisë, IMI Systems, është në pronësi të Elbit Systems, kontraktorit kryesor të mbrojtjes në Izrael; në një raport të 30 qershorit, raportuesja speciale e OKB-së për Bregun Perëndimor dhe Gazën, Francesca Albanese, e përshkroi Elbit Systems si një nga kompanitë për të cilat “gjenocidi i vazhdueshëm ka qenë një biznes fitimprurës”.

Izraeli ka mohuar në mënyrë të përsëritur kryerjen e gjenocidit kundër palestinezëve.

Analistët thonë se furnizimi i Serbisë me municione ndaj Izraelit, pavarësisht protestave ndërkombëtare për krimet e dyshuara të luftës izraelite dhe gjendjes së vështirë të palestinezëve, ka të bëjë me më shumë sesa thjesht paratë.

“Izraeli drejtohet nga Benjamin Netanyahu, i cili është një politikan i të njëjtit soj si [Viktor] Orban i Hungarisë dhe Vuçiçi: autokratë nga natyra, populistë që ndërtojnë politikën e tyre mbi urrejtjen dhe që planifikojnë të arrijnë sundimin e tyre të përjetshëm duke marrë nën kontroll institucionet,” tha Mirko Dautoviç, profesor ndihmës në Marrëdhëniet Ndërkombëtare në Universitetin Webster në Tashkent.

“Ata i janë besnikë njëri-tjetrit sepse e përdorin njëri-tjetrin,” tha ai, duke aluduar për blerjen e softuerëve të mbikëqyrjes dhe armëve të teknologjisë së lartë nga Serbia prej kompanive izraelite, në veçanti softuer spiunazhi që Amnesty International zbuloi se është përdorur kundër aktivistëve dhe gazetarëve, përfshirë ata që punojnë për BIRN.

Fluturimet, firmat private dhe “heshtja” mbi të dhënat zyrtare

Nga 55.5 milionë euro eksporte ushtarake në Izrael në gjashtëmujorin e parë të këtij viti, Yugoimport-SDPR kishte pjesën më të madhe, me pak më shumë se 50 milionë euro. Pjesa tjetër u dërgua nga katër kompani private: Romax trade, Edepro, Confidex doo dhe LSE Land Systems Engineering. Një kompani e pestë private ishte e përfshirë vitin e kaluar.

Dërgesat përkuan me fluturimet e mallrave izraelite, me eksportet më të mëdha që u realizuan në janar dhe maj.

Në janar, pati tri dërgesa me vlerë rreth 15 milionë euro, të cilat përkuan me mbërritjen e tri avionëve të ndryshëm të mallrave në aeroportin Nikola Tesla të Beogradit dhe nisjen e tyre për në Nevatim.

Në maj, tri kompani të ndryshme bënë eksporte me vlerë totale prej 21.3 milionë eurosh. Të njëjtin muaj, gjashtë fluturime të ushtrisë izraelite kaluan nëpër Beograd.

Serbia refuzon të publikojë ndonjë shifër mbi eksportet e saj të armëve dhe municioneve drejt Izraelit, duke refuzuar kërkesat e BIRN për informacion në mars 2024 dhe përsëri më 30 korrik, duke i quajtur informacionet e kërkuara “rreptësisht konfidenciale”.

Megjithatë, në një kërkesë të veçantë për informacion, BIRN kërkoi të dhëna vetëm për Romax trade dhe Edepro, të dyja firma private, megjithëse Yugoimport-SDPR zotëron një pjesë prej dy për qind në Edepro. Kjo kërkesë e veçantë nuk përmendte Izraelin. Këtë herë, Ministria e Tregtisë iu përgjigj kërkesës.

Sipas përgjigjes, Edepro, me qendër në Beograd, e cila e quan veten “lider rajonal në zgjidhjet e sistemeve të shtytjes” për raketa, dronë dhe raketa, eksportoi mallra te IMI Systems izraelite, në pronësi të Elbit Systems që nga viti 2018.

Në janar, Haaretz raportoi se Serbia kishte nënshkruar një marrëveshje prej 335 milionë dollarësh për të blerë sisteme raketash PULS dhe dronë zbulimi Hermes 900 nga Elbit Systems.

Në raportin e Albaneses drejtuar Kombeve të Bashkuara, kompania u përshkrua si një nga ato që “kontribuojnë në prodhimin e mjeteve për mbikëqyrje, kontrollin e turmës, luftën urbane, njohjen e fytyrës dhe vrasjet e synuara, mjete që testohen efektivisht mbi palestinezët”.

Rreptësisht konfidenciale

Romax trade, me qendër në Novi Sad, bëri bujë në Serbi këtë vit kur opozita tha se ajo kishte blerë të ashtuquajturat ‘topa zëri’ – ose ‘pajisje akustike me rreze të gjatë’ (LRAD) – për policinë serbe; protestuesit akuzuan policinë se kishte përdorur një lloj arme zëri gjatë një demonstration të madhe kundër qeverisë në mars, duke shkaktuar një turmë njerëzish. Qeveria i hodhi poshtë akuzat dhe Romax nuk ka komentuar mbi pretendimin se ajo ka siguruar pajisjen.

Këtë vit, Romax trade eksportoi municione të prodhuara nga fabrika shtetërore serbe e armëve Krusik te ISPRA By E.I Ltd, një kompani izraelite e specializuar në produkte jo-vdekjeprurëse për kontrollin e turmës.

Ndër klientët e ISPRA-s numërohen shërbimi i burgjeve izraelite, policia dhe IDF.

Sipas Bazës së të Dhënave të Eksportit Ushtarak Izraelit, ISPRA eksporton në dhjetëra vende në mbarë botën, ndërsa raportohet se gazi i saj lotsjellës është përdorur për të shpërndarë protestuesit vitin e kaluar në Kenia.

Përmbajtja e saktë e eksporteve ushtarake të Serbisë drejt Izraelit nuk dihet, megjithëse BIRN ka raportuar më parë se ato përfshijnë predha artilerie 155mm.

Veçmas, në fund të korrikut, hetuesit izraelitë fluturuan në Beograd për të marrë në pyetje konsulentin izraelit të marrëdhënieve me publikun (PR), Srulik Einhorn, lidhur me dy çështje penale që kanë përfshirë qeverinë e Netanyahut. Einhorn ka punuar më parë si për kryeministrin izraelit, ashtu edhe për Vuçiçin, kryesisht në marrëdhënie me publikun, por edhe, siç raportuan BIRN/Haaretz në prill, në lehtësimin e rrjedhës së armëve serbe drejt Izraelit gjatë sulmit të tij në Gazë.

Avokati serb i Einhorn, Djordje Simic, i tha BIRN se nuk ishte në gjendje të zbulonte detaje të intervistës sepse Serbia vendosi që një pjesë e procedurave ishte klasifikuar “rreptësisht konfidenciale”.

Haaretz ka mësuar se ky urdhër heshtjeje mbulon përfshirjen e Einhorn në marrëveshjet e armëve midis Izraelit dhe Serbisë. Siç raportuan më parë BIRN/Haaretz, zyra e Netanyahut i kërkoi gurujt izraelit të PR-së që të shfrytëzonte lidhjet e tij me Vuçiçin dhe kryeministrin e Malit të Zi, Milojko Spajiç, për të lehtësuar rrjedhën e armëve serbe drejt Izraelit.

Burimi: Balkaninsight.com. Solli në shqip Tesheshi.com.